Клементинум
Клементинум – Прага қаласындағы ғылым, мәдениет және дін орталығы
Прагадағы Клементинум — көптеген ғасырлар бойы өз беделін жоймаған ғылым, мәдениет және дін орталығы.
Клементин 2 гектар жерді алып жатыр, маңыздылығы мен ауданы бойынша елдің басты көрікті жері Прага ескі қаласымен бәсекелесетін тарихи-сәулет ансамблі. Ансамбль бірнеше аулалар мен ғимараттардан тұрады, олардың соңғысы барокко стилінде жасалып (17-18 ғасырлар), қазіргі Праганың сәні болып отыр. Бұл жерде XI ғасырдан бастап I ғасырдың басында өмір сүрген Киев Русінде және бүкіл христиан әлемінде аса құрметтелетін «апостол адамдарының» бірі Әулие Клементтің құрметіне салынған кішкене шіркеудің болғаны белгілі.
Уақыт өте келе бұл қасиетті орынға Доминикан орденінің монахтары қамқорлық жасап, олар мұнда өздерінің монастырлары мен шіркеулерін салды, бақтарды орналастырды. 1552 жылы иезуиттер осы аумақта әлемдегі иезуиттерді оқытудың ең ірі орталығына айналған алқа (коллегиум) ашты. Доминикандардың ордені жойылғанын ескере отырып, 3 жылдан кейін олардың барлық иеліктері иезуиттерге өтті, олар өз кезегінде діни кешеннің білім беру және мәдени функцияларын белсенді түрде кеңейте бастады, мектеп, баспахана, университет және тіпті театр ашты.
Клементинум тарихи-мәдени кешенінің құрылымы
Клементинумнің тарихи ансамблі жаңа ғимараттардың салынуы және негізгі білім беру мен мәдени нысандардың қаланың басқа аудандарынан (мысалы, Карлов университетінің аңызға айналған кітапханасы сияқты) көшірілуіне байланысты ғасырлар бойы кеңейіп келді.
Кешен аумағында барлығы 30 бірегей құрылым мен 2 өте көркем бақ бар. Қала тұрғындарының, ғалымдардың және туристердің қызығушылығын арттыратын Клементинумның негізгі көрікті жерлері:
— әлемдегі ең әдемі университет кітапханасы;
— бірегей астрономиялық обсерватория;
— үлкен мерекелерде діни қызмет ету, демалыс күндері үйлену тойлары және күн сайын дерлік классикалық музыка концерттері өтетін айна капелласы;
— математикалық мұражай;
— ғалымдар (Орталық Еуропада алғаш рет) температура мен ауа райы жағдайлары туралы деректерді жинауды, талдауды және сақтауды бастаған метеостанция. Дәл осы жерде 1604 жылы туған елінен қуылған неміс астрономы Иоганн Кеплер Күн жүйесінің планеталарының қозғалыс заңдарын ашты;
— Атлант фигурасымен безендірілген астрономиялық мұнара (кешендегі ең биік ғимарат);
— сағат мұнарасы;
— қаладағы ең көне баспахана.
Архитектуралық-тарихи кешеннің ауласында да ғимараттардың сұлулығынан ләззат алып, серуендеуге болатынын жерлер де жеткілікті. Туристер күн сағатын тамашалауды, фонтан түрінде стильденген кішкентай жасанды көлді аралауды немесе кешен аумағын безендіретін түпнұсқа мүсіндерді көруді ұнатады.
Клементинумнің архитектуралық ерекшеліктері
XVII–XVIII ғасырлардағы еуропалық сәулет өнерінің үлгісі ретінде Клементинум ансамблі бірегей қоғамдық ғимараттарды қамтитын баға жетпес тарихи және мәдени ескерткіш. Қазір біздің көзіміздің алдындағы бұл әсерлі ғимараттар Габсбургтер әулетінің гүлдену кезеңінде — барлық стильдердің ең сұлуы барокко стилі сәнге енген дәуірде тұрғызылды. Клементинумнің аман қалған ғимараттары тарихи құндылыққа ие және сол кездегі ең үздік шетелдік шеберлер : Франческо Каратти, Карло Лураго, Килиан Игназ Диентценхофер, Франтисек Максимилиан Канка, Доменико Орси, Авраам Лейтнер, Жан Батист Мате және т.б. жасаған бірегей шедеврлер болып саналады
Қоғамдық ғимараттардың ішкі безендіруі де ерекше назар аударуды қажет етеді. Ғимараттардың көпшілігінің дизайны өзінің байлығымен, тіпті салтанатты безендірілуімен, әсіресе кітапхана мен айна капелласы, таң қалдырады. Олардың залдарында ерекше фрескалар, алтын жалатылған мәнерлі жапсырмалар, барельефтер, әшекейленген бағаналар және басқа да көптеген сәндік элементтер тамаша сақталған.
Клементинум Прага Ұлттық кітапханасы
Клементинум Прага Ұлттық кітапханасы әлемдегі ең маңызды және әдемі кітапханалардың бірі. Оның табалдырығын алғаш аттағандардың назарын аударатын бірінші нәрсе – ішкі бай безендіру, ол келушілерді оқудан алаңдататыны сонша, ең көне қолжазбалармен немесе құнды үлгілермен жұмыс істеуге келген әрбір адам алдымен ғимараттың интерьерін тамашалай бастайды. Қабырғаларда ғана емес, күмбезде де көрінетін фрескалар ерекше әсер қалдырады — онда Даналық храмы бейнеленген.
Ғимарат өзінің керемет сұлулығынан басқа негізгі міндетін — бірегей кітаптар қоймасы рөлін орындайды. Қазіргі уақытта оның жинағы шамамен 7 миллион кітапты құрайды, бірақ басты байлығы, әрине, ежелгі қолжазбалар. Оның қазынасында 4200 инкунабула бар — орта ғасырлардағы қолжазба кітаптарының ең сирек үлгілері, олардың арасында 1085 жылғы «Вишеград кодексін» көруге болады.
«Білімпаз» редакциясының ескертпесі:
Инкуабула — Еуропада кітап баспасы пайда болғанға (1501 жылдың 1 қаңтарына) дейін жазылған қолжазба кітаптар.
Айна капелласы (кішкене шіркеу)
Айна капелласы 1720 — 1724 жылдары Киелі Құдай анасы Игі хабары құрметіне салынған. Оның үйлесімді дизайны мәрмәр, алтын жалатылған мәнерлі жапсырмалар, мінсіз таңдалған үйлесімді бояу түстерімен, фрескалар және қабырғаларда ерекше түрде орналасқан үлкен айналардың болуымен қуантады. Айналардың арқасында, шын мәнінде, шағын бөлме көрнекі түрде бірнеше есе үлкен болып көрінеді. Оларда шағылатын Ян Хибл мен Вацлав Лаврентий Райнер жасаған фрескалардың таңғажайып сұлулығының, күмбездегі айна мозаикасының фрагменттерінің және «жұлдызды» еденнің көрінісін ескерсек, таң қалдыратын таңғажайып ортаны қамтамасыз ету оп-оңай болып шығады.
Айна капелласы Клементинум тарихи-сәулет кешенінің күн сайын ашық болатын жалғыз ғимараты. Мұнда негізінен классикалық музыка концерттері өтеді, дегенмен сәтіңіз түссе, Чехияның ең жақсы оркестрлерінің орындауындағы джаз немесе заманауи хиттерді де ести аласыз.
Жақында капелла үйлену тойын өткізуге арналған сүйікті орынға айналды, сондықтан елдің түкпір-түкпірінен келген жас жұбайлар неке қию салтанатын осы жерде өткізуге тырысады.
