9 түрлі интеллект бар екен деп алдыңғы мақаламызда жазғанбыз. Естеріңізде болса, Ховард Гарднер теориясы деген жазбада осы туралы айта бастағанбыз.
Сонымен 9 түрлі интеллект: санамалап шығайық:
1. Көрнекі-кеңістік интеллекті
Геометриялық есептерді шешу немесе көлемді кескінді салу немесе кез келген адам өз басында 3D модельдер жасай алмайды. Бұл қабілет көрнекі-кеңістік интеллекті бар адамдарға тән.
Күшті жақтары: визуалды және кеңістіктегі бейнелерді жасау, оларды оңай өңдеу.
Адамның қасиеттері:
• оқуды, жазуды, сурет салғанды ұнатады;
• басқатырғыштарды тез жинайды;
• суреттерді, графиктерді және диаграммаларды жақсы түсіндіреді;
• карталарды есте сақтайды және жерді шарлайды.
Потенциалды мансабы:
• сәулетші;
• әртіс;
• инженер.
2. Лингвистикалық-вербалды интеллект
Интеллекттің бұл түрі бар адам сөздерді өз мағынасында тиімді қолдана алу қабілетіне ие.
Мықты жақтары: ақпаратпен тиімді жұмыс, тілдерді тез меңгеру және жазу.
Адамның қасиеттері:
• жазбаша және ауызша ақпаратты жақсы есте сақтайды;
• оқуды ұнатады және жақсы мәтін жаза алады;
• нанымды сөйлейді;
• жақсы түсіндіреді;
• әңгіме кезінде әзілді жиі қолданады.
Потенциалды мансабы:
• жазушы немесе журналист;
• заңгер;
• мұғалім.
3. Логикалық-математикалық интеллект
Әдетте интеллектті анықтауда қолданылатын ең айқын көрсеткіштер логикалық және математикалық қабілет. Гарднер тұжырымдамасында бұл интеллект түрлерінің бірі.
Күшті жақтары: үлгілерді тану және ақпаратты талдау, тұжырымдамалық ойлау және математикалық есептерді жылдам шешу қабілеті.
Адамның қасиеттері:
• мәселені шешудің тамаша дағдылары;
• абстрактілі түрде ойлайды;
• ғылыми эксперименттер жүргізуді ұнатады;
• күрделі есептерді жақсы шешеді.
Потенциалды мансабы:
• ғалым;
• математик;
• бағдарламашы;
• инженер;
• бухгалтер.
4. Дене-кинестетикалық интеллект
Ақыл мен дененің жоғары координациясы дене-кинестетикалық интеллекті бар адамдарға тән.
Күшті жақтары: жоғары физикалық белсенділік, айқын координация, ептілік, тактильді есте сақтау.
Адамның қасиеттері:
• жақсы билейді және спортты жақсы көреді;
• өз қолымен заттарды жасағанды ұнатады;
• тамаша физикалық координация;
• физикалық төзімділік.
Потенциалды мансабы:
• биші;
• құрылысшы;
• мүсінші;
• актер.
5. Музыкалық интеллект
Егер адамда музыкалық шығармаларды элементтерге бөлшектеп, ондағы дыбыстың барлық аспаптарын қадағалап отыру қабілеті болса, ол музыкалық зерденің иесі.
Күшті жақтары: ырғақ сезімі, есту және музыкалық талант.
Адамның қасиеттері:
• ән айтқанды және музыкалық аспаптарда ойнағанды ұнатады;
• музыкалық шығармаларды оңай болжайды;
• әндер мен әуендерді жақсы есте сақтайды;
• музыкалық құрылымды, ырғақты және ноталарды түсінеді.
Потенциалды мансабы:
• музыкант;
• композитор;
• әнші;
• музыка мұғалімі.
6. Тұлғааралық интеллект
Эмоциялар сіздің интеллектіңізбен тығыз байланысты. Тұлғааралық интеллект басқалардың сезімдерін сезіну, сондай-ақ олардың мінез-құлқының мотивтерін түсіну қабілетін білдіреді.
Мықты жақтары: басқалармен эмпатия және өзара әрекеттесу.
Адамның қасиеттері:
• басқалардың эмоцияларын, мотивтерін, тілектері мен ниеттерін бағалауды біледі;
• жақсы қарым-қатынас жасайды;
• бейвербалды қарым-қатынас дағдысы бар;
• жағдайларды әртүрлі көзқараспен көреді;
• басқалармен жағымды қарым-қатынас жасайды;
• қақтығыстарды шешуге қабілетті.
Потенциалды мансабы:
• психолог;
• кеңесші;
• жаттықтырушы;
• сатушы;
• саясаткер.
7. Тұлға ішілік интеллект
Өзін-өзі тану да интеллект түрі. Егер адам өзін, өз қалауын түсінсе, не сезінетінін және оны не үшін сезінетінін білсе, онда біз оның ішкі интеллектісі бар деп сенімді түрде айта аламыз.
Күшті жақтары: өзін-өзі бағалау.
Адамның қасиеттері:
• өзінің күшті және әлсіз жақтарын жақсы түсінеді;
• теориялар мен идеяларды талдауды ұнатады;
• өзін-өзі тамаша таниды;
• өзінің эмоционалдық жағдайын нақты анықтайды.
Потенциалды мансабы:
• философ;
• Жазушы;
• ғалым.
8. Натуралистік интеллект
Табиғатты және оны мекендейтін барлық тірі заттарды «оқу» және түсіну қабілеті натуралистік интеллекттің негізгі сипаты болып есептеледі.
Мықты жақтары: Қоршаған ортаны зерттей білу.
Адамның қасиеттері:
• ботаника, биология және зоология сияқты пәндерге қызығушылық танытады;
• ақпаратты санаттарға жақсы бөледі;
• кемпингтерді, бағбандықты, жаяу серуендеуді және ашық ауада серуендеуді ұнатады;
• табиғатқа қатысы жоқ бейтаныс тақырыптарды оқуды ұнатпайды.
Потенциалды мансабы:
• биолог;
• табиғат қорғаушысы;
• бағбан;
• фермер.
9. Экзистенциалды интеллект
«Неге және не үшін өмір сүреміз?», «Өлгеннен кейін бізге не болады?» — экзистенциалды интеллектке ие адамға арналған типтік сұрақтар.
Күшті жақтары: терең сезімталдық және іргелі сұрақтарды шешуге қабілеті жоғары, осы сұрақтарға жауап іздеуге құштарлықпен кіріседі.
Адамның қасиеттері:
• өмірдің мәні туралы сұрақтарға жауап іздеу;
• үнемі ой қорытуға бейім;
• пікірталастарды және дауларды жақсы көреді;
• басқа адамдардың түсініктері мен идеяларын зерттейді.
Потенциалды мансабы:
• психоаналитик;
• діни сала маманы;
• әртіс;
• суретші.
Қорытынды
Гардердің ұсынған 9 түрлі интеллект, яғни көпсалалы интеллект теориясының көптеген жақтаушылары мен қарсыластары бар. Дегенмен, теорияның дағдылар мен таланттарды анықтауда пайдалы екенін жоққа шығаруға болмайды. Интеллект тестілері сіздің күшті жақтарыңызды түсінуге, мансаптағы дұрыс бағытты және дамуға қызығушылық танытатын саланы таңдауға мүмкіндік береді. Сондай-ақ, математикадан мүлдем хабардар болсаңыз да, бұл міндетті түрде интеллекттің жетіспеушілігін білдірмейтінін білу өте жақсы емес пе?
